03-12-2024 18:44:00 |
Institut za biološka istraživanja 'Siniša Stanković'
Odeljenje za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju
Odeljenje za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju
Naučna oblast (Frascati Manual)
Genetics and heredity
Zoology
Entomology
Behavioural sciences biology
Biodiversity conservation
Biology (theoretical, mathematical, thermal, cryobiology, biological rhythm), Evolutionary biology
Public and environmental health
Kratak opis ekspertize
Odeljenje za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju bavi se istraživanjima genetičkih fenomena vezanih za dinamiku genofona populacija i adaptivne procese.
Sve učestalije prisustvo u ekosistemima agenasa, koji kroz svoju biološku aktivnost mogu izazvati promene na genetičkom materijalu jedinki, a time i u genofondovima populacije organizama, aktuelizuju ekogenotoksikološka i genotoksikološka istraživanja. U ovom trenutku istraživanja obuhvataju ekogenotoksikološka i genotoksikološka istraživanja na vrstama roda Drosophila Jedinke ovog roda, zbog svoje biologije, predstavljaju izuzetno dobar model-sistem za populaciono-genetička istraživanja, koji je opšte prihvaćen i intenzivno korišćen kod nas i u svetu.
Uticaj brojnih sredinskih faktora sa potencijalnim efektom na genetičku strukturu populacija proučava se kako na nivou genetičkih opterećenja u prirodnim populacijama Drosophila melanogaster tako i na nivou inverzionog polimorfizma Drosophila subobscura. Elektromagnetno polje veoma niske frekvencije i permanentno magnetno polje, kao i različite koncentracije olova se izučavaju kao sredinski stresni faktori. Sve brži tehnološki razvoj uslovljava prisustvo pomenutih magnetnih polja i zagađenje teškim metalima u životnoj sredini što predstavlja jedan od najvažnijih oblika antropogenog delovanja koji ima dugoročan negativan uticaj na različite organizme. Nije još uvek poznato u kojoj meri su oranizmi sposobni da se prilagode različitim oblicima stresa usled antropogenog delovanja. Predviđanje populacionog odgovora na stresne uslove predstavlja veoma važan zadatak ekotoksikoloških studija.
Pokazano je da procesi koji prate prisustvo sredinskih stresora mogu obezbediti izloženim populacijama priliku za evolucionu promenu, te da na taj način mogu dovesti do adaptivne divergencije ili do lokalne adaptacije populacija. Sredinski efekti su važni za dalja razmatranja u oblastima evolucione ekologije i konzervacione biologije, u kojima je adaptivni potencijal populacija ključna komponenta njihove dugoročne održivosti.
Genotoksikološka istraživanja imaju za cilj da utvrde potencijal sredinskih agenasa da izazovu oštećenja i/ili trajne promene na naslednom materijalu organizama, prvenstveno čoveka. U okviru našeg odeljenja genotoksikološka ispitivanja se vrše korišćenjem dva testa za koje se poseduju autorizovana prava. Jedan od testova za utvrdjivanje genotoksičnosti je test za polno vezane recesivne letalne mutacije kod Drosophila melanogaster (SLRL). Drugi validni test je test somatskih mutacija i rekombinacija kod Drosophila melanogaster (SMART). Pored utvrdjivanja genotoksičnog, pa i eventualnog kancerogenog, efekta raznih supstanci, ovi testovi omogućavaju detektovanje antimutagene i antikancerogene aktivnosti agensa.
Intenzivna su ekogenotoksikološka istraživanja kao i ispitivanje antimutagenog efekta vodenih ekstrakata različitih biljaka (žalfije (Salvia officinalis), lincure (Gentiana lutea), aronije (Aronia melanocarpa), kičice (Centaurium erythraea)) ali i gljiva (Agaricus brasiliensis). Aplikativna testiranja genotoksičnog efekta po svome obimu su u funkciji potreba proizvodjača prvenstveno iz oblasti hemijske, prehrambene i farmaceutske industrije.
Ključne reči
Drosophila, ekstrakti biljaka i gljiva, teški metali, magnetno polje, genotoksičnost, antimutageneza, ekogenotoksikologija, adaptacija, test za polno vezane recesivne letalne mutacije kod Drosophila melanogaster (SLRL), test somatskih mutacija i rekombinacija kod Drosophila melanogaster (SMART)
Komercijalne usluge
Aplikativna testiranja genotoksičnog i/ili antimutagenog efekta proizvoda na bazi prirodnih ekstrakata u funkciji potreba proizvodjača prvenstveno iz oblasti hemijske, prehrambene i farmaceutske industrije
Realizovani i aktuelni projekti
Naziv projekta | Broj projekta | Izvor finansiranja | Period trajanja projekta |
---|---|---|---|
Adaptivni značaj genetičkog polimorfizma populacija Drosophila | 143014 | Ministarstvo za nauku i zaštitu životne sredine | 2006-2010 |
Dinamika genofonda, genetička i fenotipska varijabilnost populacija, u zavisnosti od promenljivosti sredina | 173012 | Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja | 2011-2015 |
Naziv projekta | Broj projekta | Izvor finansiranja | Period trajanja projekta |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Primenjivi rezultati istraživanja
Naziv | Osnоvnе kаrаktеristikе | Korisnik |
---|---|---|
- | - | - |
Naziv | Osnоvnе kаrаktеristikе | Korisnik |
---|---|---|
- | - | - |
Naziv | Osnоvnе kаrаktеristikе | Korisnik |
---|---|---|
- | - | - |
Naziv | Osnоvnе kаrаktеristikе | Korisnik |
---|---|---|
- | - | - |
Intelektualna svojina
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Naziv | Nosilac | Autor | Registarski broj |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Projektantske licence
Ime | Prezime | Tip licence | Broj licence |
---|---|---|---|
- | - | - | - |
Grana primene (prema Uredbi o klasifikaciji delatnosti, Službeni glasnik RS, br. 54/10)
Proizvodnja pesticida i hemikalija za poljoprivredu
Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda
Proizvodnja farmaceutskih preparata
Istraživanje i eksperimentalni razvoj u prirodnim i tehničko-tehnološkim naukama
Osnovno obrazovanje
Srednje obrazovanje
Visoko obrazovanje
Doktorske teze urađene za potrebe privrede u okviru jedinice
Ime | Prezime | Naziv teze | Godina odbrane | Mentor |
---|---|---|---|---|
Tatjana | Savić | Adaptivan ili stabilan odgovor Amy-genotipova Drosophila subobscura uuslovima diskretnih i naglih promena sredine | 2004 | Marko Andjelković |
Zorana | Kurbalija Novičić | Međupopulacijska hibridizacija i razvojna stabilnost kod Drosophila subobscura | 2010 | Marina Stamenković-Radak |
Bojan | Kenig | Adaptivni potencijal inverzionog polimorfizma Drosophila subobscura u uslovima zagađenja olovom | 2011 | Marko Andjelković |
Spisak osoblja u okviru jedinice
Ime | Prezime | Nastavno / Naučno zvanje |
---|---|---|
Tatjana | Savić | Viši naučni saradnik |
Bojan | Kenig | Naučni saradnik |
Aleksandra | Patenković | Istraživač saradnik |
Zorana | Kurbalija-Novičić | Naučni saradnik |
Marina | Stamenković-Radak | Redovni profesor/Naučni savetnik |